Lieve, 45, is sinds jaren elke herfst, en alleen maar in de herfst, depressief. Na de zomervakantie, vanaf de bladeren aan de bomen beginnen kleuren, zakt Lieve beetje bij beetje, steeds verder weg in haar zetel. Het is alsof samen met de herfst ook de mindere dagen en jaren van haar leven haar gedachten binnen sluipen. Alsof met het korten van het licht ook haar gedachten donkerder worden: als ik maar niet ziek word, doodga misschien, en och… dat zou misschien niet eens zo erg zijn… mijn leven, wie ik ben, wat ik doe… stelt het allemaal wel zo veel voor?
Lieve zegt dat zo’n herfstdepressie haar elk jaar overvalt. Het ergste was enkele jaren geleden: toen is ze in de herfst zelfs plots onverklaarbaar ziek geworden, een éénmalige aanval van een gevaarlijke darmziekte – en is daar bijna aan bezweken. Nog erger was de allereerste depressieve herfst die ze zich kan herinneren: die van toen ze 15 was. Ze was toen zo depressief, zo in de war, dat ze getracht heeft zelfmoord te plegen. Zomaar, zegt ze, zonder echte reden, gewoon in een opwelling.
Zomaar zelfmoord proberen plegen, onverklaarbaar ziek zijn, elke herfst zonder reden depressief zijn… Wat is er met Lieve aan de hand? Waar ligt de oorzaak, de reden, het begin van haar herfstdepressie? Ik geef Lieve een vraag mee naar huis: ‘Is er een herfst in haar kindertijd, of in de familiegeschiedenis geweest waarin vreselijke dingen gebeurd zijn? Zo vreselijk dat ‘herfst’ in Lieve’s onderbewuste geassocieerd is geraakt met ‘ziekte, dood en wanhoop’?
Een week later. Lieve heeft bij haar moeder navraag gedaan. En antwoord gekregen. Ook Lieve’s moeder heeft twee keer een vreselijke herfst meegemaakt. De eerste toen ze 6 was, de herfst waarin haar moeder gestorven is – aan darmkanker. En de tweede toen ze 33 was, toen haar man is weggegaan. Ook dat was een heel triestige herfst: de scheiding ging gepaard met fysisch en psychisch geweld. Lieve’s moeder herinnert zich dat ze zo wanhopig was dat ze eigenlijk liever dood wou… Maar met vier kleine kinderen is dat niet echt een optie. Dus was Lieve’s moeder beginnen rekenen: als ik begin 40 ben, dan kan het, dan zijn de kinderen groot genoeg, dan kunnen ze verder zonder mij, dan kan ik gaan, dan kan ik dood.
“Lieve, vraag ik, hoe oud was je toen je moeder die rekensom maakte? Lieve denkt na, en zegt dan verbaasd: 6 jaar! Net zo oud als mijn moeder toen haar moeder stierf…
En hoe oud was je moeder toen jij met 15 zelfmoord hebt proberen plegen? Lieve telt weer, en zegt dan: Ongelooflijk… mijn moeder was toen 42, de leeftijd waarop zij zelf dacht zelfmoord te kunnen plegen…
En hoe oud was je toen je zelf zo ziek was dat je bijna gestorven bent? Lieve trekt wit weg. 42 – weer dezelfde leeftijd.”
Als we de moeilijkste periodes uit het leven van moeder en dochter naast elkaar leggen, is het resultaat werkelijk verbazingwekkend: de dochter lijkt hetzelfde te voelen als de moeder, alsof leed en tijd inwisselbaar zijn. Alsof ze haar moeder kan helpen, kan tegenhouden, van de dood weg kan houden – door zelf ziek te worden, zelf dood te gaan. Zo innig verbonden, zo groot kan liefde zijn. En zo gevaarlijk ons onderbewuste.
In Lieve’s onderbewuste zijn verschillende dingen in elkaar verstrengeld geraakt:
Lieve’s meevoelen met het verdriet van haar moeder om de dood van de grootmoeder
Het voelen van de ontreddering en de wanhoop van haar moeder ten tijde van de scheiding
Het aanvoelen van het doodsverlangen van de moeder
Het willen tegenhouden van de moeder
En het kinderlijke geloof dat dat kan door het verdriet, de last, het doodsverlangen over te nemen, zélf te voelen, in de plaats van de moeder te voelen
De herfst werkt in Lieve’s onderbewuste als een ‘trigger’: het vallen van de bladeren, het kouder worden van de nachten, het korter worden van de dagen – associeert Lieve met die periode uit haar kindertijd, waarin haar moeder triest of wanhopig was. De herfst lokt zo Lieve’s onderbewuste naar buiten, de werkelijkheid, de wereld in.
Therapieverhalen 
Geef een reactie