Zij: “Ik wil dat hij praat met mij, dat we elkaar in diepgaande gesprekken eindelijk écht leren kennen. Ik heb dat nodig om mij goed te voelen in een relatie. Het is al zo lang dat ik wacht op hem, dat ik hoop dat hij een beetje wordt zoals ik het graag zou hebben, dat hij eindelijk mijn verlangens invult.”
Hij: “Ik wil wel, ik wil haar echt graag gelukkig maken, maar zo’n gesprekken, dat delen van gevoelens, dat is echt niets voor mij. Ik voel me daar niet in thuis, het is alsof ik mezelf geweld aandoe. Ik heb al jaren het gevoel dat het nooit goed genoeg is, dat ik niet voldoe, tekort schiet – het vreet aan mijn zelfvertrouwen.”
Joris en Elke zitten vast in een patstelling: om aan haar behoeften tegemoet te komen, moet hij zichzelf verloochenen. Om hem in zijn waarde te laten, moet zij zichzelf wegcijferen. Hoe geraken ze hieruit? Ik probeer het via de ‘relatieladder’:
Grosso modo bestaan er drie relatieniveaus:
1) Het niveau waarin symbiose, het in elkaar opgaan centraal staat. Het begin van een relatie, de verliefdheid, is een voorbeeld van dit niveau. Maar ook relaties waarin de één de ander opeist, opslokt of onderdrukt zijn voorbeelden van symbiotische liefde.
2) Het relatieniveau waarin het op elkaar gericht zijn centraal staat: tegemoet komen aan elkaars behoeften, verschillen overbruggen, een warm nest maken voor elkaar. Elkaar gelukkig maken. Het is op dit niveau dat Joris en Elke vast zijn komen te zitten. Ze zijn zo verschillend dat het erg moeilijk blijkt om het elkaar echt naar de zin te maken. En dan lijkt jezelf aanpassen of de ander veranderen de enige uitweg.
3) Het relatieniveau waarin verbinding vanuit eigen kracht centraal staat: zoeken naar een gezond evenwicht tussen ‘ik’ en ‘wij’. Ieder is zelf verantwoordelijk voor de invulling van de eigen behoeften, het eigen geluk. En dan pas, op de tweede plaats, voor het geluk van de ander. Verschillen worden niet weggemoffeld (niveau 1), overwonnen of weggewerkt (niveau 2), maar geaccepteerd en gerespecteerd. Tegemoetkomingen, afspraken en compromissen zijn enkel mogelijk als ze niets wegnemen van de eigen kracht, het eigen ik.
Als Joris en Elke samen in hun relatie willen groeien, als ze van niveau twee naar niveau drie willen klimmen op de relatieladder, zullen ze dus in de eerste plaats aan zichzelf moeten werken – naar zichzelf kijken in plaats van naar de ander.
Voor Elke betekent dit dat ze haar prioriteiten helder moet krijgen: is haar behoefte aan diepgaande gesprekken groter dan haar liefde voor Joris? Dan moet ze misschien wel voor zichzelf kiezen en vertrekken. Kiest ze daarentegen voor een leven met Joris, dan is het zaak haar frustratie niet op hem te plakken, maar op zoek te gaan naar een andere manier om aan haar diepgewortelde behoefte tegemoet te komen – of de behoefte zelf te temperen.
Voor Joris betekent dit dat hij het meer en beter voor zichzelf moet opnemen, dat hij zélf tevreden is met wie hij is, zichzelf goed genoeg vindt, van zichzelf houdt. Is dat niet het geval, dan moet hij dringend op zoek naar een gezonder zelfbeeld, naar zijn eigen kracht. Dan pas zal hij weten wat hij wel of niet te bieden heeft. Het is niet door mee te gaan in Elke’s beeld van hem, dat Joris zichzelf zal vinden, wel integendeel.
Therapieverhalen 
Geef een reactie